فرمانده مارکوس در چیاپاس.
فرمانده انقلابی مارکوس
(Subcomandante Insurgente
Marcos)
سخنگوی
ارتش رهایی‌بخش ملی زاپاتیستا
در مکزیک است.
وی همچنین نویسنده، شاعر سیاسی و مخالف سرسخت
جهانی‌سازی،
سرمایه‌داری
و نئولیبرالیسم است.
از این چریک معروف،
در ادبیات سیاسی
به عنوان
چه گوارای نو و پسامدرن یاد می‌شود.
او در مکزیک از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار است.
ارتش رهایی‌بخش ملی زاپاتیستا (ELZN) گروه انقلابی مسلحی است که در چیاپاس یکی از فقیرترین ایالت‌های مکزیک پا گرفت.
پایگاه اجتماعی انقلابیان زاپاتیستا عمدتاً بومی می‌باشد- سرخ پوستان ساکن نواحی جنوب مکزیک- اما بخش مدنی مرتبط با جنبش نیز موفق به جلب حامیان داخلی و بین‌المللی بسیاری از راه شبکه ارتباطات جهانی شده است.
فرمانده مارکوس رهبر شورشی و سخنگوی ارتش رهایی‌بخش ملی زاپاتیستا در مکزیک است
که تقریباً تمام نوشته‌ها،
بیانیه‌ها و اعلامیه‌های جنبش به قلم اوست.
فرمانده مارکوس اسم مستعار مردی است که به سنت سرخ‌پوستان دوران پیش از کشف آمریکا به دست کریستف کلمب نقاب بر چهره می‌زند، و در نوشته‌هایش مدام
به افسانه‌های سرخ‌پوستی و مایایی
ارجاع می‌دهد و از آنها الهام می‌گیرد.
این چریک سابق که مقامات اطلاعاتی مکزیک،
او را به عنوان استاد سابق دانشگاه با نام
«رافائل سباستین گوئلین وینسنت»
شناسایی کرده‌اند بیشتر علاقه‌مند به ایجاد تحولی در وضعیت سیاسی کشور است.
.
ارتش آزادیبخش جنوب
EL Del Surr
(Ejercito
liberador del Surr)
ارتشی است که به دست
امیلیانو ثاپاتا
پس از این که
فرانسیسکو مادرو
دعوت به قیام مسلحانه و آغاز
انقلاب مکزیک
در سال ۱۹۱۰ میلادی (۱۲۸۸ خورشیدی) را اعلام کرد تشکیل شده بود.
ثاپاتا
اغلب خود این ارتش را در نبردها همراهی و رهبری می‌کرد.
بعد از سرنگونی
پورفیریو دیاث
این ارتش که در آغاز با مادرو همکاری می‌کرد بر ضد او قیام کرد٬ چون مادرو نتوانسته بود خواستهای قیام جنوب که بیشتر پیرامون مالکیت زمین بود برآورده کنند. جنگ این ارتش تا زمان ونوستیانو کارآنسا ادامه داشت و با ترور ثاپاتا در سال ۱۹۱۹ میلادی ((۱۲۹۸ خورشیدی) به دست ارتش کارآنسا ، کم کم از هم پاشید.
سربازان ارتش آزادی بخش‌جنوب معروف به "ثاپاتیستاس"
( Zapatistas)
بیشتر از دهقانان فقیری که دوست داشتند بیشتر وقت خود را به کار کردن بر روی زمینهای کشاورزی بپردازند تا از این راه بتوانند درآمدی داشته باشند تشکیل شده بود. به همین دلیل این سربازان بعد از چندین ماه خدمت به خانه‌های خود باز می‌گشتند تا ماه‌های باقیمانده سال را به کشاورزی بپردازند.
ارتش آزادیبخش جنوب در طول خدمات خود از ۴،۰۰۰ تا ۲۷،۰۰۰ نفر نیرو داشت، ساختار این ارتش بسیار سست و سیستم رتبه در آن محدود بود.
.